პოლიომიელიტი

პოლიომიელიტი მწვავე ვირუსული დაავადებაა, რომელიც ხასიათდება ზურგის ტვინის რუხი ნივთიერების დაზიანებით, შედეგად ვითარდება კიდურებისა და სხეულის კუნთების დუნე დამბლა. მისი გამომწვევია ვირუსი პოლიოვირუსის , რომელიც მიეკუთვნება ენტეროვირუსების გვარსა და იკორნავირუსების ოჯახს. პოლიომიელიტის სინონიმებია: მწვავე ეპიედემიური პოლიოიმელიტი ( აცუტე ანტერიორ პოლიომყელიტის), ჰეინე-მედინის დაავადება, ბავშვთა მწვავე სპინალური დამბლა, ინფანტილური პარალიზი, პოლიო.

პოლიომიელიტი ვრცელდება დაბინძურებული საკვებითა და ნივთებით. დაავადება ძირითადად გვხვდება 5წლამდე ან 20-40 წლის ასაკში.

პოლიომიელიტის განვითარებაში დიდი მნიშვნელობა აქვს ხელშემწყობი ფაქტორების არსებობას, კერძოდ:

• არაიმუნიზირებული ადამიანები ბავშვთა და ხანდაზმულ ასაკში;
• ორსულობა;
• ახლადჩატარებული ტონზილექტომია;
• დაზიანებული B ლიმფოციტები;
• დაბალი სოციალურ-ეკონომიური მდგომარეობა;
• ვაქცინის დეფიციტი და არასრულფასოვანი იმუნიზაცია.

დაავადება იწყება მწვავედ და განიცდის პროგრესირებას. აღინიშნება პროქსიმალური მოტორული ნეირონების სისუსტე, პროცესის ასიმეტრია. მდგომარეობა თანდათან უარესდება.
არსებობს პოლიომიელიტის 3 ფორმა:

აბორტული (გრიპის მაგვარი მიმდინარეობით) — არასპეციფიური დაავადებაა, გვხვდება 4-8%-ში. კლინიკურად მსგავსია ვირუსული ინფექციებისა და გაივლის 1-2დღეში.

მისთვის დამახასიათებელია:

• ყელის ტკივილი
• დაბალი ცხელება
• თავის ტკივილი
• საერთო სისუსტე
• ანორექსია
• ღებინება
• მუცლის ტკივილი
• ყაბზობა

აბორტული ფორმის დროს ხდება სრული აღდგენა.

არაპარალიზური (ასეპტიური მენინგიტი) — ვითარდება დაინფიცირებულ ადაიანთა 1-5%-ში   და გაივლის 5-10დღეში.

დამახასიათებელია – ჩამოთვლილ სიმპტომებს დამატებული:

• კისრის და ზურგის კუნთების რიგიდობა
• მიალგია

არაპარალიზური ფორმის დროს ხდება სრული აღდგენა.

პარალიზური (სხვადასხვა სიმწვავით და აღდგენით) — ვითარდება 0.1-2%-ში.

დამახასიათებელია – ზემოთ ჩამთვლილ სიმპტომებს დამატებული:

• კუნთების ინტენსიური ტკივილი, მოძრაობის შეზღუდვა და შეხებისას მომატებული მგრძნობელობა.
• აბზობა
• ქვედა მოტორული ნეირონების სისუსტე
• კუნთთა ასიმეტრიული დაზიანება, რომელიც იწყება 2-5დღის შემდეგ თავის ტკივილიდან და პიკს აღწევს არაუმეტეს 3-5დღისა.
• სისუსტე ჩვეულებრივ იწყება წელის არიდან, შემდეგ ერთვება გულმკერდის არე და შემდეგ კისრის არე.  ბულბალური ფორმის დროს   ხდება კრანიალური ნერვების (IX,X,ხშირად VII წყ.ნერვების) ბირთვების დაზაიანება. ბულბალური სისუსტე შემთხვევათა 10-20%-ში მანიფესტირდება, როგორც გაორებული მხედველობა, ღეჭვის და ყლაპვის გაძნელება, ხდება რბილი სასის და ენის პარეზი, სუნთქვის გაძნელება, მეტყველების დარღვევა ან სახის კუნთების სისუსტე.

არსებობს პოლიომიელიტის სხვადასხვა ვარიანტები:

• პრედომინანტური სპინალური;
• პრედომინანტური ბულბალური – დამახასიათებელია: ყლაპვის გაძნელება, მეტყველების გაძნელება, ცხვირში ლაპარაკი;
• ულბოსპინალური;
• ავტონომიური დისფუნქცია — დამახასიათებელია: სულხუთვა, გულის ფრიალი, მყარი ორთოსტატული ჰიპოტენზია;
• ენცეფალიტი მენტალური სტატუსის ცვლილებებითა და კრუნჩხვებით — იშვიათია და დამახასიათებელია: სისუსტე, ლეთარგია, კუნთთა ტონუსის დაქვეითებადა რიგიდულობა.

პოლიომიელიტი 90%ში ასიმპტომურად მიმდინარეობს. 5%-ში — ცხელებით. 1%-ში — ასეპტიური მენინგიტით. 1%ში — ვითარდება პარალიზური პოლიომიელიტი 2-5 დღიანი ცხელების შემდეგ.

პოლიომიელიტის შემთხვევათა 80%-ში აღდგენა ხდება დაავადებიდან 2-6 თვის განმავლობაში, სიკვდილიანობა 5%-ზე ნაკლებია და იგი უმეტესად გვხვდება 40წლის ზევით დაავადების პირველი 2კვირის განმავლობაში.

პოლიომიელიტის დიაგნოზი ემყარება:

• კლინიკურ ანამნეზს;
• თავზურგტვინის სითხის გამოკვლევას;
• პოლიოვირუსის გამოყოფას პსრ-ით ლიქვორიდან, ხახის ნაცხიდან, ფეკალიებიდან.
• ელექტრომიოგრაფიას და ნერვული გამტარობის გამოკვლევას, რომლის საშულებით ხორციელდება დაზიანებული ნერვის მიელინიზაციის შესწავლა.

დიდი მნიშვნელობა აქვს პოლიომიელიტის პროფილაქტიკას, რაც ემყარება: პირველად პრევენცია-იმუნიზაციას OPV ვაქცინით საქართველოშო მოწოდებული აცრის კალენდრის მიხედვით. (2,3 და 4თვეზე 18 თვეზე და რევაქცინაცია 5წელზე).

მკურნალობის ტაქტიკას საზღვრავს ექიმი ავადმყოფის საერთო მდგომარეობის და გართულებების გათვალისწინებით.